TARİHE DOĞRUDAN YARDIMCI BİLİMLER

Tarihe doğrudan yardımcı olan başlıca bilimler:

Coğrafya: Coğrafya koşullar nasılsa insanlar da öyle yaşamak zorundadır ve insanlar nasıl yaşıyorlarsa öyle düşünürler. İnsan toplulukları da yaşam tarzlarına uygun bir kültür yaratırlar. Bu nedenle, tarihin inceleme konusu olarak seçtiği insan topluluğunun kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler topluluğun yaşadığı bölgenin coğrafi koşulları ve buna uygun olarak toplulukların ekonomik faaliyetleriyle öğrenile bilinir.

 

Paleografya: Eski yazıları inceleyen bilim dalıdır. Bu bilim dalının incelediği en eski yazı Sümer Çivi yazısıdır.

 

Arkeoloji: insan elinden çıkmış her türlü eseri bulup ortaya çıkarmak bu bilimin görevidir. Özellikle Tarih Öncesi Devirlerin ve ilkçağın incelemesinde bu bilimden yararlanılır.

 

Kronoloji: Takvim bilimidir. Tarihsel olayları ve bulguları tarih sırasına koyarak gruplandırır. Bu bilimin belirlediği ilk tarihsel olay MÖ: 3200 yılında Sümerlerin Çivi Yazısını bulmalarıdır.

                                                                                                                  

Sanat Tarihi: Resim, Heykel, Kabartma ve Mimari gibi sanat eserlerinin özelliklerini tarihsel gelişim içinde ve topluluklarının yapılarını dikkate alarak inceleyen ve gruplandıran alt bilim dalıdır.

 

Diplomatik: Devletler ve topluluklar arasındaki antlaşmaları, yazışmaları ve öteki siyasal belgeleri inceleyen alt bilim dalıdır. Bu bilim dalının incelediği ilk siyasal belge; MÖ: 1280 yılında Hititlerle Mısırlılar arasında imzalanan Kadeş Barış Antlaşması’dır.

 

Nümizmatik: Eski para ve damgaları inceleyen alt bilim dalıdır. Bu bilim dalının incelediği en eski para M.Ö.VII. yüzyılda bastırılan Lidya parasıdır.

 

Antropoloji: İnsan bilimidir. XIX. Yüzyıl bilim adamlarından Charles Darwin’in evrim kuramından sonra önem kazanan bir bilimdir. İnsanın vücut yapısının ve öteki fiziksel özelliklerinin nasıl oluştuğunu, nasıl geliştiğini, nasıl büyüdüğünü ve nasıl değiştiğini, insanların yeni becerileri nasıl kazandığını, dinsel inanışların, siyasal örgütlenmelerin, sanatın nasıl doğduğunu , hangi aşamalarla geliştiğini araştıran ana bilim dalıdır. Üç önemli kola ayrılır. Bunlardan Fiziksel Antropoloji, insanın fiziksel-ırksal özellikleri ile ilgilenir. Biyoloji bilimi ile ilişkili olarak çalışır. Sosyal ve Kültürel Antropolojiler ise, insanın toplumsal yapı içindeki durumu ve gelişimi ile kültürel yapısını inceler. Üç ana dalı vardır.

   Sosyal Antropoloji: İnsanın toplum içindeki özelliklerini ve gelişimini,

   Fiziksel Antropoloji: İnsanın ırksal-fiziksel özelliklerini ve gelişimini, değişimini,    

   Kültürel Antropoloji: İnsanın kültürel yapısını, özelliklerini ve kültürel gelişimini İnceler

 

Etnoloji : Toplumların (halkların) yapısını, kültür özelliklerini ve köklerini inceleyen

halk bilimidir. Halkları ve kültürlerini sınıflandırır, onların kaynaklarını ve dağılımlarını,

göç eylemlerini ve yayılışlarını araştırır.

 

Epigrafya: Uygarlıkların bıraktığı yazılı anıtları inceleyen alt bilim dalıdır. Özellikle paleografya ile birlikte çalışır.

 

Filoloji: Dil bilimidir. Topluluklarının dillerini ve dil özelliklerini inceleyerek toplulukların birbirleriyle ilişkilerini ve yakınlıklarını araştırır. Özellikle paleografya ile birlikte çalışır.

 

Sosyoloji: Toplum bilimidir. İnsan topluluklarını ve toplumsal kurumlarla kuralları ve ilişkileri araştırır.

 

Etimoloji : Bir dildeki sözcüklerin hangi kökten geldiğini, ilk ne zaman ve hangi anlamda kullanıldığını inceleyen dil bilim dalıdır.

 

Etnografya : Yaşamış veya yaşamakta olan insan topluluklarının (halkların) yazılı kültürlerini inceleyen bilim dalıdır. Arkeoloji ve Sosyal - Kültürel Antropolojiden geniş biçimde yararlanır.

 

KONULARINA GÖRE TARİH BİLİMİNİN ÇEŞİTLERİ

1.  Genel Tarih: İnsanlığın bütün geçmişini, siyasal ve toplumsal yaşamını, kültür alanındaki gelişmelerini, yazının icadından günümüze kadar, araştıran ve inceleyen tarihtir. (Örneğin; Dünya Tarihi, İnsanlık Tarihi )

 

2.  Özel Tarih: Yalnız bir topluluğun ya da bir devletin siyasal ve toplumsal yaşamını, kültürünü konu edinen bölümüne Özel Tarih denilir. (Örneğin; Türkiye Tarihi, Osmanlı Tarihi, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi )

 

3.  Siyasal Tarih: Devletlerden, devletlerin ortaya çıkışından, değişmelerinden, gelişmelerinden, yıkılışlarından ve devletler arasındaki siyasal ilişkilerden söz eden tarihtir. Politik Tarih ve Diplomatik Tarih adıyla ikiye ayrılır.

 

4.  Bilim Tarihi: Bilimlerin ortaya çıkışından, günümüze kadar gelişmesini inceleyen tarihtir. (Örneğin; Hukuk Tarihi, Tıp Tarihi, Kimya Tarihi; Matematik Tarihi gibi )

 

5.  Kültür tarihi : Toplulukların kültürel alandaki gelişmesini ve bu gelişmenin örneklerini inceleyen tarihtir.

 

TARİH YAZICILIĞININ GELİŞİMİ – TARİHİN TARİHİ

a)  Öykücü Tarih: Olaylar yorum yapılmadan, neden sonuç ilişkisine girilmeden anlatılır. Olaylarda kronolojik sıraya yer verilse de abartma görülür. ilk örneğini İyonyalı Herodotes yazmıştır. Halikarnaslı (Bodrumlu) Heredotes, MÖ: 490 – MÖ: 480 yıllarında Akalar, Dorlar ve İyonlarla Persler arasında yapılan Pers Savaşlarını Historia adlı bir kitapta anlatarak gerçek anlamda tarih yazıcılığının ilk örneğini vermiştir. Öykücü Tarih, İlkçağ tarih yazıcılığıdır.

 

b)  Öğretici ( Pragmatik – yararcı ) Tarih: Ülke liderleriyle halkını kaynaştırmak ve toplumu belli bir anlayışla biçimlendirmek amacıyla yazılan yanlı bir tarihtir. Özellikle Ortaçağ tarih yazıcılığıdır. Günümüzde “ Resmi Tarih “ ya da “Paradigma “ denilen tarih anlayışı da Pragmatik Tarih olarak nitelendirilebilir.

 

c)  Felsefi (Olgucu – Pozitivist) Tarih: Değişik kültürleri inceleyerek, gelişimini, etkilerini kurallar içinde formülleştirerek inceleyen tarih yazıcılığıdır. Yeniçağ tarih yazıcılığıdır.

 

d)  Bilimsel (Maddeci – Toplumsal) Tarih: XIX. yüzyıldan itibaren tarihsel olaylar ve olgular neden sonuç ilişkileri içerisinde incelenmeye başlanmıştır. Konularını neden-sonuç ilişkisi ile inceleyen çalışmalarını ekonomi, felsefe, siyasal bilim, sosyoloji gibi alanlarla birlikte yürüten tarih yazıcılığıdır.